Ο σχολικός εκφοβισμός αποτελεί ένα φαινόμενο νεανικής παραβατικότητας ,που εμφανίζεται σε πολλές χώρες του κόσμου. Μπορεί να ορισθεί με τον ακόλουθο τρόπο. Ένας μαθητής γίνεται αντικείμενο εκφοβισμού όταν υποβάλλεται, κατ’ επανάληψη και κατ’ εξακολούθηση, σε αρνητικές ενέργειες από έναν ή περισσότερους άλλους μαθητές. Για να υφίσταται εκφοβισμός πρέπει να υπάρχει διαφορά δύναμης. Ο μαθητής, ο οποίος εκτίθεται στις αρνητικές ενέργειες δυσκολεύεται να αμυνθεί και είναι αβοήθητος έναντι εκείνου που τον παρενοχλεί.
Οι μορφές του σχολικού εκφοβισμού αφορούν τον λεκτικό, σωματικό, κοινωνικό, συναισθηματικό και τον ηλεκτρονικό εκφοβισμό. Όσον αφορά το διαδικτυακό bullying,για πολλά νεαρά άτομα η ανωνυμία είναι σαν συγχωροχάρτι. Το φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας αποτελεί γέννημα πολλών παραγόντων. Ίσως κάποιες φορές τα παιδιά να αδυνατούν να κατανοήσουν τις επιπτώσεις των πράξεών τους. Συχνά, επιδίωξη του θύτη είναι να προβληθεί μπροστά στους φίλους του. Οι συχνές συγκρούσεις, οι βίαιες συμπεριφορές στο σπίτι, η παραμέληση των παιδιών οδηγούν σε βίαια ξεσπάσματα εκτός εαυτού. Οι υπερβολικές προσδοκίες των γονιών οδηγούν τα παιδιά τους, πιθανόν σε λανθασμένους τρόπους εκτόνωσης της έντασής τους.
Τα χαρακτηριστικά του θύτη-νταή: Συχνά είναι παρορμητικοί, οξύθυμοι, έχουν ανάγκη να κυριαρχούν επί των άλλων κι έχουν μικρή ανοχή στη ματαίωση. Δεν έχουν ενσυναίσθηση προς τα θύματά τους, έχουν ναρκισσιστικά στοιχεία και υψηλή αυτοεικόνα. Διαθέτουν χαμηλό αυτοέλεγχο, δεν συμμορφώνονται σε κανόνες, δεν έχουν ηθικούς ενδοιασμούς και είναι κατά βάθος ανασφαλή άτομα. Αυτό που χαρακτηρίζει τον νταή είναι ο συνδυασμός ενός προτύπου επιθετικής αντίδρασης και σωματικής δύναμης.
Τα χαρακτηριστικά του θύματος: Τα τυπικά θύματα είναι περισσότερο αγχώδη και ανασφαλή από τον μέσο όρο των μαθητών. Είναι συνήθως πιο ήσυχα και πιο ευαίσθητα από τα άλλα παιδιά. Έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, ενώ είναι ντροπαλά. Είναι πιο μοναχικά και στερούνται έναν κύκλο φίλων που θα τα υποστηρίξει. Τα θύματα χαρακτηρίζονται από ένα αγχώδες ή υποτακτικό πρότυπο αντίδρασης ,το οποίο στα αγόρια συνδυάζεται με σωματική αδυναμία. Ο ρόλος των παιδιών –παρατηρητών : Σύμφωνα με έρευνες, ο ρόλος των μαθητών παρατηρητών είναι πολύ σημαντικός. Με την παθητική τους στάση μπορεί να δίνουν το μήνυμα ότι αυτό που συμβαίνει είναι αποδεκτό. Τα παιδιά που γίνονται μάρτυρες κάποιου επεισοδίου bullying βιώνουν πολλά δυσάρεστα και αλληλοσυγκρουόμενα συναισθήματα. Φόβο μη γίνουν ο επόμενος στόχος, ανακούφιση που δεν είναι αυτά στόχος. Αλλά και ενοχή που δεν κάνουν τίποτα για να το σταματήσουν.
Σύμφωνα με έρευνες, όταν κάποιος τρίτος παρεμβαίνει για να σταματήσει το bullying, η ανεπιθύμητη επιθετική συμπεριφορά παύει μέσα σε 10 δευτερόλεπτα. Αυτό ισχύει ανεξάρτητα από τα λόγια που θα χρησιμοποιήσει ο θεατής. Βοηθήστε τα παιδιά –θεατές να μετατραπούν σε συμμάχους και να καταλάβουν ότι το σταμάτημα του bullying ξεκινάει από τα ίδια. Οι αποτελεσματικότερες παρεμβάσεις συχνά είναι οι απλούστερες. «Μην το ξαναπείς. Είναι κακία». «Κόφτο». «Το παρατραβάς. Σταμάτα». Διδάξτε τα ότι δεν υπάρχει πρόβλημα να εναντιωθούν σε κάποιον φίλο τους ,όταν αυτός συμπεριφέρεται άσχημα. Οι συγκρούσεις είναι μέσα στη ζωή. Το θύμα είτε είναι φίλος τους ,είτε όχι, δεν αξίζει την κακομεταχείριση.
Οι επιπτώσεις του σχολικού εκφοβισμού είναι σωματικές (γρατσουνιές, πονοκέφαλος, αϋπνίες, απώλεια όρεξης). Είναι πνευματικές ( μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης, σχολική άρνηση, συχνές απουσίες). Είναι ,επίσης, κοινωνικές (δυσκολία να δημιουργήσουν αληθινούς φίλους), ψυχολογικές (μελαγχολία ,κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση, ευερεθιστότητα). Η καταπολέμηση του φαινομένου του bullying στο σχολείο ξεκινάει με τη δημιουργία μιας συγκεκριμένης σχολικής κουλτούρας: «Το bullying δεν είναι αποδεκτό εδώ». Παράλληλα με τους γενικούς σχολικούς κανονισμούς, οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να θεσπίσουν στην τάξη και κανόνες ειδικά για τον εκφοβισμό. Με την εμπλοκή των ίδιων των μαθητών ,γιατί έτσι θα αισθάνονται μεγαλύτερη υπευθυνότητα για την τήρησή τους.
Το μήνυμα προς τους νταήδες πρέπει να είναι το εξής: «Ο τσαμπουκάς δεν περνάει στην τάξη, ούτε στο σχολείο μας». Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να σπάσουν την κλίκα των εκφοβιστών, εφόσον υποψιαστούν κάτι τέτοιο. Το θύμα πρέπει να μπορεί να βασιστεί στο ότι ο ενήλικος όχι μόνο θέλει, αλλά και μπορεί να τον βοηθήσει. Τέλος ,ο εκπαιδευτικός επιβάλλεται να επικοινωνήσει με τους γονείς και των δύο πλευρών. Οι γονείς του θύματος οφείλουν να προσφέρουν υποστήριξη και ασφάλεια ,χωρίς να το κατακρίνουν. «ΔΕΝ ΦΤΑΙΣ ΕΣΥ». Να διδάξουν στο παιδί να στέκεται όρθιο με αυτοπεποίθηση. Να κοιτά στα μάτια τον θύτη. Να του λέει δυνατά: «ΣΤΑΜΑΤΑ,ΠΑΡΑΤΑ ΜΕ ΗΣΥΧΟ» και να φεύγει. Να μη διστάζει να ζητήσει βοήθεια από τον εκπαιδευτικό.
Οι γονείς του θύτη οφείλουν να ξεκαθαρίσουν στο παιδί ότι ο εκφοβισμός είναι κάτι σοβαρό. Ότι δεν θα ανεχθούν οποιαδήποτε παρόμοια συμπεριφορά στο μέλλον. Καλό είναι να συζητήσουν μαζί του για το τι μπορεί να του συμβαίνει. Πρέπει να μπορούν να δουν πίσω από αυτή τη συμπεριφορά. Να κατανοήσουν τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις αντιλήψεις που οδηγούν τις πράξεις του κάθε παιδιού. Να εφαρμόσουν σταθερά όρια και ποινές, χωρίς να συμπεριλαμβάνεται η σωματική τιμωρία. Η βία γεννά βία. Διευκολύνετε τα παιδιά να μιλήσουν για το bullying.Ακούτε καλά. Πιστέψτε το παιδί. Μείνετε ήρεμοι. Δείξτε ότι συμπάσχετε. «Δεν χρειάζεται να το περάσεις όλο αυτό μόνος σου».
Καταλήγουμε, λοιπόν, στο ότι όλα είναι θέμα θέλησης και εμπλοκής από την πλευρά των ενηλίκων. Στο να αποφασίσουν, δηλαδή, πόσο εκφοβισμό θα ανεχτούν. Τα παιδιά έχουν το απόλυτο δικαίωμα να αισθάνονται ασφαλή και προστατευμένα στο σχολικό περιβάλλον. Με αυτόν τον τρόπο το σχολείο θωρακίζει το μαθητή. Όχι μόνο σχετικά με τη συμπεριφορά που εκδηλώνει στο σχολείο, αλλά και τη γενικότερη συμπεριφορά του στην κοινωνία.
